ΜΟΝΗ ΔΑΦΝΙΟΥ- ΙΕΡΟ ΑΦΡΟΔΙΤΗΣ - ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟΣ ΧΩΡΟΣ ΕΛΕΥΣΙΝΑΣ

Αναχώρηση στις 09.30 από το Σύνταγμα.  

Σήμερα μας περιμένει μία εκδρομή “έκπληξη”. Δεν θα ξυπνήσουμε χαράματα, δεν  θα απομακρυνθούμε από τον αστικό ιστό, δεν θα ετοιμαστούμε για μακρινό ταξίδι, δεν θα περιοριστούμε σε μία επίσκεψη σε Μουσείο. Τρεις στάθμοι στο οδοιπορικό μας, δύο μνημεία της Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO που ίσως αγνοούμε τη σημασία τους, μας καλούν να τα εξερευνήσουμε με τη αφήγηση των δύο εξαιρετικών ξεναγών μας. 

Παραμονή της γιορτής των Εισοδίων της Θεοτόκου. Μια μέρα άβολη για ημερήσια εκδρομή, αλλά μια μέρα ιδιαίτερα σημαντική για την Ελευσίνα. Εορτή των Εισοδείων της Θεοτόκου και εορτάζει το εκκλησάκι της Παναγίας Μεσοσπορίτισσας, στην κορυφή του Λόφου της Ελευσίνας. Σύσσωμη η τοπική κοινωνία, σιωπηλά, θα ανέβει  με ευλάβεια τα ψηλά σκαλιά του λόφου, για να παρακολουθήσει τη λειτουργία στο εκκλησάκι, να ανάψει ένα κερί και να προσφέρει στην Παναγία τον ημίγλυκο άρτο. Ένα έθιμο που επιβίωσε από τα βάθη των αιώνων έως τις μέρες μας, αναβιώνει τα αρχαία “πολυσπόρια”, με τη βοήθεια του τοπικού συλλόγου “Αδράχτι” και εμείς θα  έχουμε την ευκαιρία να το ζήσουμε στο τέλος του οδοιπορικού μας. 

Ακολουθούμε με το πούλμαν μας, την ίδια διαδρομή που ακολουθούσαν οι “Μύστες” για να φτάσουν στην Ελευσίνα. Κατευθυνόμαστε στις παρυφές του Όρους Αιγάλεω και φτάνουμε στο Δαφνί. Πρώτος μας σταθμός μια από τις πιο σημαντικές στάσεις της Ελευσινιακής Πομπής, το Ιερό του Δαφνίου Απόλλωνα . Στη θέση του σήμερα βρίσκεται η Βυζαντινή Μονή Δαφνίου (Μνημείο Παγκόσμιας Πολιτιστικής κληρονομιάς της UΝESCO,1990). Με ξεναγό μας την κα Βίκυ Παπαδημητρίου, θα θαυμάσουμε την εντυπωσιακή αρχιτεκτονική και την ιδιαίτερη ψηφιδωτή διακόσμηση του Nαού της Μονής, που την καθιστούν ένα από τα πλέον εξέχοντα μνημεία της Βυζαντινής τέχνης.  

Μία μικρή ανάπαυλα για καφέ στον κατάφυτο περιβάλλοντα χώρο της Μονής και αμέσως μετά ακολουθούμε την πολύβουη Ιερά Οδό. Σε απόσταση 1,5 χιλιομέτρου, σε  μία αναπάντεχη εσοχή του δρόμου, συναντάμε το Ιερό της Αφροδίτης και του Έρωτος.  Χαρακτηριστικό στοιχείο του Ιερού αποτελεί ο φυσικός βράχος όπου είχαν λαξευτεί κόγχες (“ντουλαπάκια”, όπως τα αποκαλούν οι ντόπιοι), για την τοποθέτηση των αφιερωμάτων των πιστών. Τα αφιερώματα ήταν μικρά γλυπτά που παρίσταναν τη θεά Αφροδίτη, περιστέρια, ρόδια (σύμβολα της λατρείας), ή γυναικεία γεννητικά όργανα. Οι επιγραφές στα αφιερώματα και στις κόγχες του βράχου, μας πληροφορούν ότι ανατέθηκαν κυρίως από γυναίκες, ωστόσο υπάρχουν και ανδρικά ονόματα.    

Αναχωρούμε από το Ιερό της Αφροδίτης και του Έρωτα και συνεχίζουμε το οδοιπορικό μας για να οδηγηθούμε στην πόλη της Ελευσίνας. Αυτή η μικρή πόλη που βρίσκεται ανάμεσα σε αρχαιοελληνικά ερείπια, αντικατοπτρίζει ζητήματα παγκόσμιου ενδιαφέροντος, όπως η αλόγιστη βιομηχανοποίηση, η ρύπανση του περιβάλλοντος, η μετανάστευση εργατικού δυναμικού, ο πατρογονικός εκτοπισμός, η πολιτισμική μνήμη και οι περίπλοκες καταστάσεις που δημιουργούνται όταν κατοικεί κανείς σε ένα μέρος που μαστίζεται από τη βιομηχανική και περιβαλλοντική υποβάθμιση. Όπως ποιητικά περιγράφει ο Νίκος Γκάτσος με τους στίχους του, από τον “Εφιάλτη της Περσεφόνης” : 

“Εκεί που η θάλασσα γινόταν ευλογία κι ήταν ευχή του κάμπου τα βελάσματα τώρα καμιόνια κουβαλάν στα ναυπηγεία άδεια κορμιά, σιδερικά, παιδιά κι ελάσματα” 

Aφήνοντας πίσω μας την βιομηχανική ζώνη, κατευθυνόμαστε στην πόλη της Ελευσίνας. Στην απόληξη του δρόμου, προβάλει αγέρωχο αλλά λαβωμένο από τις καταστροφές των κατακτητών, το Ιερό της Δήμητρας.  

 “Εκεί που φύτρωνε φλισκούνι κι άγρια μέντα, κι έβγαζε η γη το πρώτο της κυκλάμινο” 

 Εδώ θα ξεναγηθούμε  διεξοδικά στον Αρχαιολογικό χώρο και το πρόσφατα ανακαινισμένο Μουσείο. Στο Μουσείο παρουσιάζονται τα σημαντικότερα ευρήματα από το Ιερό της Δήμητρας και Κόρης, όπου τελούνταν τα Ελευσίνια Μυστήρια. Αφηνόμαστε στην διεξοδική ξενάγηση της κ. Σίσσυ Χασιώτου, για να γνωρίσουμε τους μύθους που συνδέουν τη λατρεία της Δήμητρας με την περιοχή, την ιστορία του Ιερού και τη σημασία την Ελευσινίων Μυστηρίων για τον άνθρωπο και την περιοχή. Καταλήγουμε στο Ρολόι της Πόλης, που βρίσκεται στο υψηλότερο σημείο του Αρχαιολογικού χώρου και αποκαταστάθηκε με αφορμή το καλλιτεχνικό έργο της ανακήρυξης της Ελευσίνας, ως Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης, το 2023. Μετά το τέλος της ξενάγησης, θα ακολουθήσει σύντομος περίπατος στην Ελευσίνα και ελεύθερος χρόνος για γεύμα ή καφέ, στην πόλη. 

Νωρίς το απόγευμα, θα επιστρέψουμε στον Αρχαιολογικό χώρο και θα ακολουθήσουμε την πομπή των πιστών στο εκκλησάκι των Εισοδίων της Θεοτόκου Παναγίας Μεσοσπορίτισσας, επάνω στον λόφο, όπου ψάλλεται ο πανηγυρικός Εσπερινός στον ίδιο ακριβώς χώρο όπου τελούνταν τα Ελευσίνια Μυστήρια!  

Οι κάτοικοι της περιοχής μέχρι περίπου τα μέσα του προηγούμενου αιώνα λάτρευαν την “Αγία Δήμητρα”, με ανάλογο τρόπο. Οι κοινότητες της Ελευσίνας, αλλά και πλήθος κόσμου από γειτονικές ή άλλες περιοχές, που γνωρίζουν το έθιμο, κάθε χρονιά συρρέουν για να ανάψουν ένα κερί στην Παναγία. Οι πιστοί προσκομίζουν άρτους, κρασί και λάδι, ενώ ο ιερέας ευλογεί τις προσφορές και προσεύχεται για την ευφορία των καρπών. Μετά τη λειτουργία, οι άρτοι μοιράζονται, και ο Λαογραφικός τοπικός Σύλλογος «Αδράχτι» μοιράζει “πολυσπόρι”, ένα γλύκισμα με βραστά δημητριακά και όσπρια. Το έθιμο, με πανάρχαιες ρίζες, άρρηκτα συνδεδεμένο με τον αγροτικό κύκλο της σποράς και της συγκομιδής, συνδέει τον άνθρωπο με τη φύση και τη μνήμη, διατηρώντας αναλλοίωτη τη συλλογική εμπειρία και ταυτότητα του τόπου. (Καταγράφηκε στον Κατάλογο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO, τον Μάιο του 2025). 

Σας προσκαλούμε να γίνετε συνοδοιπόροι μας σε αυτήν την ιερή διαδρομή, από την αρχαιότητα μέχρι τις ημέρες μας, στην αναζήτηση των σωζόμενων μνημείων της Ιεράς Οδού και να φθάσουμε ως “σύγχρονοι Μύστες” και προσκυνητές στην πόλη των Ελευσινίων Μυστηρίων, να ξεναγηθούμε και να ζήσουμε μαζί με τους ντόπιους  την εμπειρία του εορτασμού του πανάρχαιου εθίμου.  

Εκτιμώμενη ώρα επιστροφής στην Αθήνα στις 18.00, γεμάτοι εικόνες, γνώσεις, μνήμες και μοναδικές εμπειρίες !